Χριστούγεννα στην Αριδαία με μπαρόκ μουσική
20/12/2025
Η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης και ο Δήμος Αλμωπίας διοργανώνουν, στο πλαίσιο της συνεργασίας τους, Χριστουγεννιάτικη συναυλία στο Ξενιτίδειο Πνευματικό Κέντρο Αριδαίας, με σχήμα μουσικών της Κ.Ο.Θ. και έργα των κορυφαίων εκπροσώπων της μπαρόκ εποχής, όπως οι Κορέλι, Μπαχ και Βιβάλντι.
Το πρόγραμμα ξεκινά με το ‘Concerto Grosso No. 8, Op. 6’ του Ιταλού συνθέτη Αρκάντζελο Κορέλι. Στα τέλη του 17ου αιώνα ο Κορέλι υπήρξε από τους πιονέρους που δημιούργησαν το λεγόμενο κοντσέρτο γκρόσο, μαζί με τον έτερος κορυφαίο Ιταλό συνθέτη της εποχής Τζουζέπε Τορέλι, αξιοποιώντας την εξέλιξη της οικογένειας των βιολιών ως νέου τύπου οργάνων, ξεχωριστών από τη βιόλα ντα γκάμπα. Βασικό χαρακτηριστικό του κοντσέρτο γκρόσο είναι η αντιπαράθεση δύο ομάδων της ορχήστρας, όπου η μεγάλη ομάδα (grosso), που ονομάζεται επίσης ripieno, αντιπαρατίθεται με μία μικρότερη ομάδα, τα soli ή concertino. Ο Βιβάλντι, λίγα χρόνια αργότερα, θα προχωρήσει ένα βήμα πιο πέρα και θα οδηγήσει τη φόρμα στο σόλο κοντσέρτο, που θα γίνει η βάση για όλη τη σολιστική φιλολογία κοντσέρτων των μετέπειτα εποχών.
Ο Κορέλι έγραψε τα ‘12 Κοντσέρτι γκρόσι, έργο 6’ κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα χρόνων της ζωής του. Τα κοντσέρτα αρ. 1 μέχρι και αρ. 8 ακολουθούν τον τύπο του εκκλησιαστικού κοντσέρτου (Concertο da chiesa), με πέντε μέρη τα περισσότερα, στα οποία εναλλάσσεται αργό με γρήγορο τέμπο. Το Κοντσέρτο αρ.8 είναι το πλέον γνωστό εξ αυτών και γράφτηκε «για τη νύχτα των Χριστουγέννων». Την εποχή εκείνη υπήρχε η συνήθεια στη Ρώμη να κατεβαίνουν από τα βουνά οι βοσκοί, οι λεγόμενοι pifferari, και να παίζουν τα Χριστούγεννα μπροστά από τη φάτνη, με ζουρνάδες ή γκάϊντες, ποιμενικές μελωδίες, σαν «μουσικό προσκύνημα». Στο κομμάτι του Κορέλι υπάρχει αυτή η επιρροή στο φινάλε με τίτλο ‘Pastorale, ad libitum’ (‘Ποιμενικό, κατά βούληση’), ενώ όλο το έργο έδωσε το έναυσμα σε μεταγενέστερους συνθέτες να γράψουν κοντσέρτα για τη Λειτουργία των Χριστουγέννων.
Το ‘Κοντσέρτο για βιολί αρ.2 σε Μι μείζονα, BWV 1042’ του Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ γράφτηκε πιθανόν την περίοδο της διαμονής του Μπαχ στο Κέτεν, μεταξύ 1717-23, όπου υπηρέτησε ως Καπελμάιστερ στην αυλή του πρίγκιπα Λεοπόλδου. Υπάρχουν πάντως μελετητές που προκρίνουν την περίοδο της Λειψίας 1729-37 ως το χρονικό διάστημα σύνθεσης του έργου αυτού. Δεν είναι γνωστό αν ο Μπαχ έπαιξε ποτέ ως σολίστ το έργο, το πιθανότερο όμως σενάριο είναι να το έπραξε με το περίφημο Jacob Stainer βιολί του. Ο Μπαχ υπήρξε αναμφισβήτητα ένας βαθύς γνώστης των μυστικών του βιολιού, ενώ μελετούσε συστηματικά τον Βιβάλντι, γεγονός που ενισχύει την άποψη ότι ερμήνευσε όλα τα έργα του για βιολί. Το συγκεκριμένο κοντσέρτο ακολουθεί το βενετσιάνικο μοντέλο των τριών μερών, αν και σε κάθε μέρος του ο ιδιοφυής συνθέτης προσθέτει και έντονα ‘μη ιταλικά’ στοιχεία οδηγώντας σε ένα αποτέλεσμα που κόβει την ανάσα.
Ακολουθεί ένα ακόμη κοντσέρτο για βιολί από τον έτερο ‘γίγαντα’ της μπαρόκ εποχής, τον Αντόνιο Βιβάλντι. Ο επονομαζόμενος ‘Κόκκινος Παπάς’ υπήρξε πρωτοπόρος συνθέτης στην εποχή του και παράλληλα ήταν ένας σπουδαίος βιρτουόζος του βιολιού, με αποτέλεσμα τα αντίστοιχα έργα του να αποτελούν πραγματική πρόκληση για κάθε ερμηνευτή. Στο πλήθος των κοντσέρτων του για βιολί δίνει εξέχοντα ρόλο στο σολίστα και το παίξιμό του αποτελεί τον άξονα γύρω από τον οποίο συμβαίνουν όλα. Το συγκεκριμένο κοντσέρτο έχει τρία μέρη και εκδόθηκε μετά το θάνατό του. Οι μουσικολόγοι πιστεύουν ότι γράφτηκε μεταξύ 1730 και 1731 κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού του στην Πράγα, όπου βρέθηκε το χειρόγραφο. Χαρακτηρίζεται από μεγαλοπρέπεια και μία ποικιλία ηχοχρωμάτων που προσφέρουν την απαραίτητη αντίθεση δημιουργώντας μια απαλή και ρευστή μελωδικότητα που καθηλώνει.
Στο 4ο Κοντσέρτο γκρόσο από τα 12 προαναφερθέντα του Κορέλι κυριαρχούν τα δύο πρώτα βιολιά, με τα μοτίβα τους να είναι παρόμοια δίνοντας την εντύπωση της ηχούς, ενώ ο ρόλος του τσέλου είναι κυρίως συνοδευτικός, εκτός από το Vivace και το χαρούμενο προτελευταίο Allegro. Ο ρυθμός κυριαρχεί και η διάθεση κορυφώνεται στο φινάλε.
Το διαχρονικό αριστούργημα του Βιβάλντι ‘Οι τέσσερις εποχές’ γράφτηκε μεταξύ 1716 και 1717. Πρόκειται για τα τέσσερα πρώτα από τα δώδεκα συνολικά κοντσέρτα που έγραψε ο συνθέτης για βιολί, ορχήστρα εγχόρδων και κοντίνουο, με το καθένα από αυτά να αποτελείται από τρία μέρη. Για την εποχή του το έργο ορίζει μια μουσική επανάσταση, αποτελώντας ένα πρώιμο είδος προγραμματικής σύνθεσης τόσο λόγω των σονέτων, που συνδέονται οργανικά με τη μουσική, όσο και με την ευφυή απόδοση ήχων της φύσης και της εξοχής, όπως το μουρμούρισμα των ρυακιών, τα κελαηδίσματα των πουλιών, το βουητό των εντόμων, μια ξαφνική καταιγίδα, αλλά και των γιορτών των χωρικών. Ο Βιβάλντι, ως μεγάλος δάσκαλος και βιρτουόζος του βιολιού, δίνει την ευκαιρία στο σόλο βιολί να λάμψει κυριολεκτικά μέσα από τη χαρακτηριστική τεχνική της γραφής του.
Σάββατο, 21 Νοεμβρίου 2025
ώρα 19:00
Ξενιτίδειο Πνευματικό Κέντρο Αριδαίας
Αριδαία
Σύνολο Μουσικών της Κρατικής Ορχήστρας Θεσσαλονίκης
Σόλο βιολί / Μουσική διεύθυνση: Ανδρέας Παπανικολάου
Βιολιά: Μιγκέλ Μιχαηλίδης, Ευαγγελία Χατζηπέτρου, Ευαγγελία Κουτσοδήμου
Βιόλα: Παύλος Μεταξάς
Βιολοντσέλο -Basso Continuo: Βασίλης Σαΐτης
Κοντραμπάσο: Μιχάλης Σαπουντζής
Θεόρβη: Θοδωρής Κίτσος
Πρόγραμμα:
Arcangelo Corelli (1653-1713): Κοντσέρτο Γκρόσο αρ.8, Op.6
Johann Sebastian Bach (1685-1750): Κοντσέρτο για βιολί αρ.2 σε Μι μείζονα, BWV 1042
Antonio Vivaldi (1678-1741): Κοντσέρτο για βιολί σε Μι ελάσσονα, RV 278
Arcangelo Corelli (1653-1713): Κοντσέρτο Γκρόσο αρ.4, Op.6
Antonio Vivaldi(1678-1741): Κοντσέρτο για βιολί σε Φα ελάσσονα, L' Inverno RV 297 (¨Χειμώνας¨ από τις 4 εποχές)
Τιμές εισιτηρίων:
Γενική είσοδος: 12€
Παιδικό: 8€
Συμπαραγωγή Κ.Ο.Θ. – Δήμου Αλμωπίας
Εκδοτήριο Κ.Ο.Θ.
Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών
Εθν. Αμύνης 2
Τηλ. 2310236990
Ώρες λειτουργίας: 8:00-15:00
Ηλεκτρονικό εισιτήριο: www.tsso.gr